طرح پانزی و هرمی چیست؟ آیا طرح‌های Ponzi کلاهبرداری‌اند؟
ترفند کلاهبرداری پانزی بر اساس اسم چارلز پانزی که برای استفاده از این روش در سال ۱۹۲۰ بدنام شده بود انتخاب شده‌است. پانزی این سیستم را اختراع نکرده بود اما عملیات او چنان پولی را به خود جذب کرد که اولین موردی بود که در سرتاسر ایالات متحده شناخته شد.
ترفند پانزی یک روند سرمایه‌گذاری کلاهبردارانه است که سودهایی را از همان پول سرمایه‌گذاری شده یا مالی که بوسیلهٔ سرمایه‌گذار بعدی پرداخت شده‌است، به سرمایه‌گذار قبلی خودش پرداخت می‌کند، یعنی عایدی حاصل شده از سود واقعی دست آمده توسط سازمان یا شخصی که فعالیت تجاری را انجام می‌دهد پرداخت نمی گردد.
کلاهبرداری پانزی چیست؟
با رشد تکنولوژی و توسعه فناوری، مجرمین نیز خود را به‌روز می‌کنند تا از کسب سود از بازارهای نوین عقب نمانند. انواع کلاهبرداری مثل کلاهبرداری پانزی، در حوزه بیت‌کوین و سایر ارز دیجیتال در کشور ما نیز وجود دارد.
کلاهبرداری پانزی در حال حاضر در ایران به دلیل ثابت بودن نرخ سود بانکی و نوسان در بازارهای مالی بسیار مورد توجه کلاهبرداران داخلی و خارجی است.
ترفند پانزی یک عملیات سرمایه‌گذاری کلاهبردارانه است. در این ترفند به سرمایه‌گذاران سودهایی برگردانده می‌شود که از بهره‌های متعارف، به صورت غیرعادی بالاترند. البته این سود از پول سرمایه‌گذاران بعدی تأمین می‌شود و شرکت یا فرد دریافت‌کنندهٔ سرمایه نیازی به انجام کار اقتصادی با پول دریافتی ندارد.
راه تشخیص کلاهبرداری پانزی چیست؟
شناخت یک طرح پانزی کار سختی نیست فقط به نکات زیر توجه کنید:
سودهای نجومی و تضمینی
قول سودهای نجومی و تضمینی از خصوصیات اصلی یک طرح پانزی است.
ناشناس بودن طراح
در یک طرح پانزی اطلاعات چندانی درباره تیم یا گرداننده وجود ندارد٬ توصیه به کاربران آن است که پس آشنایی با هر طرح سرمایه‌گذاری فوراً اسامی طراحان آن را در بیاورند و از طریق سرچ در موتورهای جستجو یا لینکدین، سابقه‌های تحصیلی طراح یا طراحان آشنا شوند.
عدم شفافیت در فعالیت‌ها
یک کلاهبرداری پانزی با شفافیت کامل توضیح نمی‌دهد که چگونه سود نجومی خود را به دست می‌آورد و چگونه آن را تضمین می‌کند.
بدون اطلاعات تماس معتبر
طرح‌های پانزی به طور معمول آدرس و شماره تلفن‌های معتبری از خود اعلام نمی‌کنند. توصیه ما به کاربران آن است که همواره به کمک نقشه گوگل آدرس‌های اعلامی توسط شرکت‌ها را چک کنید. طرح‌های پانزی آدرس معتبر نمی‌دهند.
برای اطمینان از دوستان در خارج از کشور بخواهید به صورت حضوری در محل آن شرکت حاضر شوند.
چک کردن طول عمر وب سایت
به کمک ابزارهای آنلاین می‌توانیم قدمت سایت و دامین را متوجه شویم. به اعتبار سایت‌های چند هفته‌ای حساس شوید!
نمونه‌ای از این ابزار که تاریخچه‌ی تغییرات وب‌سایت‌ها را نشان می‌دهد، سایت Archive.com است. فقط کافی است که در این سایت آدرس سایت مورد نظر را وارد کنید تا تغییرات آن سایت را از ابتدا به شما نشان دهد.
روش‌های عجیب دریافت پول
مبالغ را از طریق درگاه‌های غیرقانونی یا ارزهای دیجیتال دریافت می‌کنند.
نداشتن مجوزهای قانونی
حتی ممکن است که بعضی از این کلاهبرداران دارای مجوزهایی نیز باشند اما شما با برسی مجوزها میتوانید متوجه شوید که آیا مجوزشان با نوع فعالیت آن‌ها هم‌خوانی دارد یا نه.
نمونه‌هایی از بازی پانزی در ایران
نمونه‌های مختلفی از کلاهبرداری پانزی در ایران وجود دارد. در اوایل دهه ۸۰ شمسی، دو موسسه‌ی قرض‌الحسنه «محمد رسول الله» و «جی» (نام محله‌ای در اصفهان)، با این روش شروع به فعالیت کردند و پس از مدتی نیز، شکست خوردند. این دو موسسه، نمونه‌هایی از هزاران مورد کلاهبرداری طرح پانزی در ایران هستند که باعث نابودی سرمایه‌ی بسیاری از ایرانیان شدند.
طول عمر طرح پانزی، چقدر است؟
طرح پانزی تا زمانی ادامه پیدا می‌کند که سرمایه‌گذاران تازه، به اندازه‌ی کافی وجود داشته باشند و یا طراح از میزان پول به‌دست امده، راضی شود و پروژه را متوقف کند. پس از این‌که سرمایه‌گذاران جدید به اندازه‌ی نیاز وارد عرضه نشدند یا میزان زیادی پول جمع شد، سودی دیگر نصیب طراح نخواهد شد.
طبق قاعده تصاعد و جمعیت، به طور معمول، یک طرح پانزی، بیشتر از دو سال دوام نمی‌آورد.
مجازات قانونی کلاهبرداری (پانزی) چیست؟
طبق ماده یک قانون تشدید مجازات مرتکبان ارتشا و اختلاس و کلاهبرداری، کلاهبردار غیر شبکه‌ای علاوه بر رد اصل مال به صاحبش به حبس از یک تا هفت سال و پرداخت جزای نقدی معادل مالی که اخذ کرده است محکوم می‌شود.
مجازات قانونی کلاهبردار در جرم کلاهبرداری بسته به مورد یکی از موارد ذیل است:
در کلاهبرداری شبکه‌ای اگر مبلغ کلاهبرداری کلان نباشد مجرم به رد مال، به حبس از ۶ ماه تا سه سال و جزای نقدی معادل دو برابر اموالی که از راه مذکور به دست آورده محکوم می‌شود.
ولی اگر کلاهبرداری کلان باشد به حبس از ۵ سال تا ۲۰ سال محکوم می‌شود و در هر دو صورت دادگاه به عنوان جزای مالی به ضبط تمام اموالی که از طریق خلاف قانون به دست آمده باشد، حکم خواهد داد. دادگاه می‌تواند علاوه بر جریمه مالی و حبس، مرتکب را به ۲۰ تا ۷۴ ضربه شلاق محکوم کند.
معرفی طرح‌ها و پروژه‌های پانزی
در وب‌سایت‌های فارسی نیز بسیاری از طرح‌ها به چشم کاربران علاقه‌مند به حوزه رمزارز خورده است. طرح‌هایی مثل:
سرمایه گذاری ارز دیجیتال
سایت های استخراج ابری
استخراج ارز دیجیتال در ربات‌های تلگرامی
انتشار توکن بی ارزش
هر یک از این طرح‌ها می‌توانند دامی برای سرقت دارایی‌های کاربران باشند. از این‌رو، توصیه می‌کنیم که حتما پیش از شرکت در چنین طرح‌هایی، به خوبی راجع به بنیان‌گذاران آن تحقیق کنید؛ چرا که بازار رمزارزها به دلیل نوپا بودن و پیچیدگی‌هایش، پر از پروژه‌های کلاهبرداری است. به تازگی پروژه‌های پانزی نظیر لکسون (LAXSSON) و لوتوچی سروصدای زیادی در بازار ارزهای دیجیتال به پا کرده و کاربران زیادی را در دام خود گرفتار کرده‌اند. این پروژه‌ها کاملاً کلاهبردارانه بوده و سعی دارند با وعده‌های دروغین دارایی‌های رمزارزی کاربران را از آن خود کنند. آن‌ها برای انجام این کار از اعتبار صرافی‌های ایرانی نظیر بیت پین استفاده کرده و از این طریق از کاربران ایرانی درخواست تبدیل ریال به تتر و ارسال آن به سایت‌های خود را دارند.
